Great Spaces

In het artikel Great Spaces - Een architectonische visie op duurzaamheid geven Ruurd Roorda en Bas Kegge een verfrissende visie op het omstreden begrip duurzaamheid. Ze benaderen het niet zozeer op een meetbare energie-technische manier die gebruikelijk is vandaag de dag, maar op een architectonisch-duurzame manier en maken daarmee onderscheid tussen het engelse 'durable' en 'sustainable'. Ze stellen: een technisch volmaakt duurzaam gebouw kan architectonisch falen. Daarmee komen ze bij hun belangrijkste punt: het toppunt van duurzaam bouwen is NIET bouwen. Daarom moeten gebouwen zo lang mogelijk worden gebruikt en daarom is het de taak van de architect om gebouwen te ontwerpen die de proeve van de tijd weten te doorstaan.

Voorbeeld is (nog maar eens) het Pantheon. Doordat het 1800 jaar oud is, is het superduurzaam. 36 keer duurzamer dan een gebouw wat 50 jaar blijft bestaan. Dit gebouw heeft 3 eigenschappen die Roorda en Kegge noemen als reden voor het voortbestaan: Robuustheid, overmaat en de aanwezigheid van een 'Great Space'. Robuustheid om slijtage van gebruik te doorstaan en overmaat om verschillend gebruik mogelijk te maken. "Great Spaces (omschrijven Roorda en Kegge in prachtige bewoordingen): zijn grootse, waardevolle binnenruimtes die overweldigen door hun schoonheid, of door die andere kwaliteit: het sublieme." Het biedt mogelijkheid voor de gedachte: "dit ben ik, dit is de ruimte, dit is de wereld waarin ik leef". Een Great Space is de component waardoor mensen zich aan het gebouw hechten en het eindeloos koesteren, gebruiken en onderhouden. Dat is durability!

Interessant is ook hun visie op de beeldcultuur ontstaan in de 20e eeuw die resulteerde in een architectuur van iconen. De gebouwen die door Roorda en Kegge zijn geanalyseerd kenmerken zich juist door een niet iconografische architectuur: "Ze zijn met hun krachtige interieurs en relatief onbetekenende exterieurs te beschouwen als anti-iconen. Zij vormen een medicijn tegen de uit de hand gelopen nadruk op twee dimenties."

Ik denk dat de visie van de schrijvers niet sluitend is en dat het met name voor het grootste gedeelte van de huidige bouwopgave - de woningbouw - onmogelijk is de aanwijzingen uit dit artikel te volgen. Maar wel moeten dit de uitgangspunten zijn van de architect, zeker wat betreft openbare gebouwen. De Great Spaces zijn in mijn visie monumentale ruimtes. Ruimtes die door dimentie, compositie en materiaalgebruik een schoonheid hebben die, om met de woorden van de schrijvers te spreken, ideologieën overtreffen. Door licht en klimaat wordt een bijna spirituele ervaring oproepen.

De Architect - September 2009 - PODIUM Een architectonische visie op duurzaamheid - Blz. 24 t.m. 27